Muzyka w służbie medycyny
Muzykoterapia to nauka stosowana, potwierdzona badaniami medycznymi, muzycznymi i psychologicznymi. W Polsce na przełomie lat 50 i 60-tych badania te prowadzili lekarze: prof. Julian Aleksandrowicz – lekarz internista, filozof medycyny i wielki społecznik oraz prof. Stanisław Cwynar – lekarz psychiatra. W tym samym czasie leczniczym wpływem muzyki zainteresował się muzyk, kompozytor i pedagog – prof. Tadeusz Natanson. Swoje badania prowadził m. in. na Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu i to właśnie on stał się twórcą muzykoterapii polskiej poprzez założenie w 1972 roku Zakładu Muzykoterapii na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki tejże uczelni. W późniejszych latach kolejni naukowcy podejmowali się badań nad wpływem muzyki na ciało i psychikę człowieka. Badania te wykazały, że muzyka odbierana przez słuch i modulowana przez poszczególne struktury mózgu wywołuje u człowieka emocje (odpowiada za nie układ limbiczny) oraz konkretne reakcje wegetatywne organizmu ludzkiego, takie jak: częstość akcji serca, częstotliwość oddechu, napięcie mięśniowe, opór skóry i podstawowa przemiana materii. Wyniki tych badań inspirowały w późniejszych latach i nadal inspirują wielu innych lekarzy, muzykoterapeutów i psychologów do prowadzenia własnych badań klinicznych oraz tworzenia nowych metod muzykoterapeutycznych. Jednym z nich jest emerytowany już dr Maciej Kierył, anestezjolog z Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, który z myślą o swoich pacjentach stworzył metodę Mobilnej Rekreacji Muzycznej (MRM).
Muzykoterapia jest nowoczesną terapią, polegającą na celowym, metodycznym działaniu terapeutycznym, mającym na celu usprawnić życie fizyczne, psychiczne i społeczne pacjenta. Narzędziem terapeutycznym tej terapii jest muzyka stosowana w postaci odtwarzanej z płyt w celu konfrontowania się z własnymi doświadczeniami życiowymi oraz w postaci żywej poprzez grę klienta na prostych instrumentach muzycznych i pracę głosem. Muzykoterapia wspomaga leczenie w szerokim tego słowa znaczeniu. Muzykoterapię stosuje się również jako działanie profilaktyczne.
Muzykoterapia ma działanie psychoterapeutyczne, ogranicza się jednak do pracy nad problemami związanymi z emocjami lub jakimś rodzajem niepełnosprawności. Muzykoterapia nie jest treningiem audio-psycho-fonologicznym Tomatisa – francuskiego otolaryngologa, neurologa i foniatry, czy Indywidualną Stymulacją Słuchową Johansena (IAS) – duńskiego pedagoga i psychologa, pomimo, że obydwie metody wykorzystują przefiltrowane nagrania muzyczne.
Na czym polega terapia muzyką?
Mało kto zauważa, że muzyka to nie tylko dźwięki, rytm, głośność, barwa instrumentów, czy styl muzyczny. Muzyka jest także kluczem do porozumienia z człowiekiem. Jak to możliwe? Otóż, w muzyce oprócz materiału dźwiękowego, każdy kompozytor chcąc nie chcąc pozostawia cząstkę siebie – temperament, własne przeżycia, obrazy, które widział, ludzi, których spotykał. Jego myśli, rozterki, dramaty, walkę o przetrwanie kryzysu, nałogu, albo poczucie zwycięstwa, wrażenia z podróży, doświadczenie wielkiej miłości, estetycznych uniesień, czy niezapomnianej zabawy. Muzyka jest żywa, rezonuje z ciałem człowieka. Tak jak ludzki organizm, posiada ona puls i rytm. I tak jak każdy człowiek, muzyka posiada swój indywidualny charakter, temperament i wywołuje całą paletę emocji. Nic więc dziwnego, że mocno wpływa na reakcje wegetatywne ludzkiego organizmu. Właściwości psychosomatyczne muzyki, jej wpływ na wydzielanie hormonów, częstotliwość akcji serca i oddechu, napięcie mięśniowe, opór skóry oraz przemianę materii wykorzystuje właśnie muzykoterapia. Jest to dziedzina interdyscyplinarna. W swojej pracy muzykoterapeuta posługuje się szeroką wiedzę muzyczną, łącząc ją z elementami medycyny – zwłaszcza psychiatrią, psychologią, psychologią muzyki, estetyką oraz pedagogiką muzyczną i specjalną. Podczas sesji pacjent pracuje z muzyką, aby uzyskać wgląd w siebie i aktywizuje się, angażując swoje ciało. Może korzystać również z relaksów lub treningów relaksacyjnych.
Relaksacja
Pomoc pacjentowi w uzyskaniu stanu relaksu jest szczególnym dobrodziejstwem muzykoterapii. Służą temu techniki relaksacyjne, takie jak wizualizacje, trening autogeniczny Johannesa Schultza, czy technika progresywnej relaksacji mięśni Edmunda Jacobsona, połączone z ćwiczeniami oddechowymi i realizowane przy muzyce odpowiadającej gustowi pacjenta. Osiągnięcie stanu relaksu jest możliwe dzięki temu, że relaksacja, czyli proces wchodzenia w stan odprężenia, rozładowania napięcia emocjonalnego, odbywa się w odkreślonych warunkach, formie i odpowiednim materiale dźwiękowym, jaki może przygotować tylko dobrze wykwalifikowany muzykoterapeuta.
Dla kogo jest muzykoterapia?
Przede wszystkim uczestnicy muzykoterapii NIE MUSZĄ posiadać słuchu muzycznego (!!!), gdyż muzyka stanowi jedynie narzędzie terapeutyczne.
Muzykoterapia polecana jest szerokiemu gronu odbiorców. Są to: dzieci w wieku przedszkolnym, dzieci w wieku szkolnym, młodzież, młodzi dorośli, osoby dorosłe, seniorzy, osoby przewlekle chore, osoby niepełnosprawne (niewidome, słabo widzące, niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim), osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (Zespół Aspergera, Całościowe Zaburzenie Rozwoju), osoby cierpiące na nerwicę i depresję, z dużym poczuciem lęku, zestresowane, bardzo wrażliwe, przemęczone, zmagające się z kryzysem lub osoby z zaburzeniem osobowości, nie przystosowane społecznie lub nie posiadającymi umiejętności społecznych, osoby alienujące się. Muzykoterapię zaleca się również jako profilaktykę osobom pragnącym utrzymywać dobrą jakość swojego życia poprzez pracę nad swoim rozwojem w kontakcie ze sztuką muzyczną.
Przeciwwskazania do muzykoterapii
Pomimo, że muzykoterapia zalecana jest bardzo szerokiemu gronu odbiorców, stanowi jednak przeciwwskazanie dla: osób z padaczką dźwiękogenną, osób z wyjątkową nadwrażliwością słuchową na dźwięki i odgłosy akustyczne, osób będących w ostrych stanach psychotycznych.
Co daje muzykoterapia?
Dzieciom i młodzieży: wpływa znacząco na całościowy rozwój dziecka, stymuluje motorykę małą i dużą oraz motywuje do aktywności ruchowej i społecznej, rozwija poznawczo, uczy posługiwania się głosem, kształtuje emocjonalnie i estetycznie, umożliwia naukę umiejętności społecznych – np. inicjowanie dialogu, rozwiązywanie konfliktów, stawianie granic oraz inne sprawności komunikacyjne, pomaga niwelować stres i związane z nim napięcie mięśniowe, umożliwia odreagowanie nagromadzonych emocji, wzmacnia poczucie bezpieczeństwa, poprawia nastrój, buduje poczucie własnej wartości, aktywizuje fizycznie, emocjonalnie oraz intelektualnie, uwrażliwia, uczy tolerancji i współpracy w grupie, pomaga uzyskać wgląd w siebie (poznanie siebie, swoich potrzeb, emocji, przyczyn trudności w relacjach itp.), rozładowuje zablokowane emocje, daje możliwość doświadczenia pracy zespołowej w grupie rówieśniczej, planowania i strategicznego myślenia, twórczego spędzania czasu, dostarcza wiele radości i satysfakcji, rozwija muzycznie i artystycznie.
Dorosłym:
Polepsza jakość życia psychicznego, podnosi nastrój, odpręża, wzmacnia wiarę w siebie, pomaga w uzyskiwaniu stanu relaksacji, działa uspokajająco, umożliwia wgląd w siebie, pomaga w dostrzeganiu nieujawnionych emocji i w uwolnieniu zablokowanych, pomaga w nauce nawiązywania i utrzymywania relacji, usprawnia komunikację oraz daje możliwość nabywania wielu sprawności komunikacyjnych, np. inicjowania dialogu, stawiania granic, posługiwanie się głosem, pomaga w przełamywaniu własnych ograniczeń, wspiera w zmaganiu się z chorobą, dostarcza satysfakcji i radości, daje możliwość doznania bogatych wrażeń estetycznych, rozwija artystycznie, uwrażliwia, jest okazją do miłego i twórczego wykorzystania czasu wolnego.
Osobom niepełnosprawnym: oprócz ogólnych korzyści muzykoterapia jest doskonałym narzędziem terapeutycznym dla osób z różną niepełnosprawnością. Terapia muzyką umożliwia: pokonywanie swoich ograniczeń, wzmocnienie poczucia swojej wartości, usprawnianie motoryki małej i dużej, ćwiczenie mowy, pracę ciałem, rozwój poznawczy, ćwiczenie spostrzegawczości, naukę wglądu w siebie. pracę nad emocjami, aktywność fizyczną, motywację do działania, wywoływanie intencji sprawczej, nabywanie umiejętności komunikacyjnych, kontakt z żywą muzyką, możliwość doświadczenia akceptacji, ćwiczenie asertywności i stawiania granic w bezpiecznych warunkach, odprężenie, możliwość rozładowania napięć, trudnych emocji, odpoczynek, relaks, podniesienie nastroju, ogólny rozwój oraz rozwój artystyczny, naukę akceptacji siebie samego, trening umiejętności społecznych, okazję do zabawy i twórczego spędzenia czasu, rozwijanie własnego hobby, poznawanie siebie, zaspokojenie potrzeby twórczości i wyrażania siebie oraz kształtowanie wielu innych umiejętności potrzebnych do podniesienia jakości życia niepełnosprawnego Klienta.
